Drevni DNK otkrio tajne zaboravljenog naroda Panonske nizije: „Sve ukazuje na efekat osnivača“

Istraživač dr Oskar Šuc sa Univerziteta u Segedinu i njegove kolege analizirali su 156 drevnih genoma iz doba Sarmata, od 1. do 5. veka nove ere. Cilj studije objavljene u žurnalu Cell i analize drevnog DNK bio je da se razjasni poreklo Sarmata iz Panonske nizije i njihove genetske veze sa drugim populacijama iz evroazijskih stepa i sa lokalnim grupama.

Sarmati su bili grupa nomadskih naroda za koje se veruje da su nastali u južnom regionu Urala, današnjoj Rusiji, negde između 4. i 2. veka pre nove ere. Odatle su se proširili preko Pontske stepe u oblasti oko Dona, Volge i severnog Kavkaza, po Rumuniji i sve do Donjeg Dunava i Karpatskog basena u 1. veku nove ere, piše Phys.org.

Proširili su se dok nisu zauzeli celu Veliku mađarsku ravnicu (jugoistočni deo Panonske nizije). Sarmati su postali značajan neprijatelj Starog Rima i formirali su razne saveze sa germanskim plemenima, uključujući Markomane, Vandale i Kvade.

Niko ih ne smatra precima

Danas su Sarmati u velikoj meri zaboravljeni narod, koji nijedna moderna nacija ne smatra svojim precima. Dr Šuc nudi moguća objašnjenja zašto su Sarmati postali zaboravljeni narod.

- Na osnovu isključivo istorijskih izvora, napisanih pretežno od strane rimskih autora, mogli bismo da zamislimo Sarmate kao neku vrstu kulturnog ili etničkog konglomerata. Međutim, to možda nije bio slučaj, jer su istoričari tog perioda često bili skloni generalizaciji i često su projektovali sopstvene kulturne predrasude kada su opisivali određene narode – naveo je on i dodao:

- Moguće je da Sarmati nisu bili politički ujedinjeni i da zato nisu ni formirali entitet sposoban da izvrši trajan kulturni uticaj na regione koje su zauzeli.

Dr Šuc smatra da je njihovo kulturno nasleđe zasenio dolazak Huna, koji su na ove prostore stigli krajem 3. i početkom 4. veka i preuzeli kontrolu nad teritorijama koje su prethodno držali Sarmati.

- Pod hunskom vlašću, politički i kulturni pejzaž regiona se značajno promenio, verovatno dodatno oblikujući kasnije percepcije o Sarmatima – rekao je on.

Koristeći 156 uzoraka uzetih iz populacija koje obuhvataju Veliku mađarsku ravnicu i rumunske ravnice, kao i genome uzorkovane između 4. i 5. veka, istraživači su uspeli da procene potencijalno genetsko mešanje, rekonstruišu demografske obrasce, porodične običaje i biološke veze između grupa ranije povezanih samo putem kulturnih sličnosti ili istorijskih zapisa.

Rumunski Sarmati kao genetski most

Studija je otkrila da su Sarmati Karpatskog basena poticali od stepskih Sarmata poreklom iz regiona Urala i Kazahstana, pri čemu su rumunski Sarmati služili kao genetski most između dve grupe. Osim toga, otkriveno je da je genetska komponenta stepskih Sarmata postepeno nestajala tokom vremena.

Ovaj obrazac ukazuje na efekat osnivača, u kojem je sarmatska populacija nastala iz jedne migracije, navode istraživači. Ovu migraciju predvodili su muškarci, što ukazuje na iznenadni priliv i brzo širenje Y-hromozoma haplogrupe R1a. Nasuprot tome, genetika po makama je ukazivala na pretežno lokalno evropsko poreklo.

Ovo je sugerisalo da su sarmatski ratnici verovatno migrirali na zapad u Evropu, gde su se venčavali sa lokalnim ženama evropskog porekla i preneli svoj prepoznatljiv genetski potpis. Zanimljivo je, međutim, da rana sarmatska groblja imaju dominantno grobove žena.

Istraživači su potvrdili dva istovremena, ali odvojena migrantska talasa koja su ranije bila hipotetizovana na osnovu pogrebnih praksi i materijalne kulture - severozapadnoevropsku migraciju i istočnu stepsku migraciju.

Tokom kasnog perioda (4. vek nove ere), došlo je do migracije u to područje iz rimskih provincija, što je sve doprinelo genetskom mešanju koje će kasnije činiti osnovu srednjovekovne mađarske populacije.

Uprkos manjem prilivu pojedinaca azijskog porekla tokom hunskog perioda, za koji se često smatralo da je rezultirao zamenom populacije, postojao je značajan kontinuitet sarmatske populacije u hunskom dobu. Prema pisanim izvorima, Sarmati su možda održavali nezavisnu političku organizaciju sve do oko 470. godine nove ere, asimilirajući se u Gepidsko kraljevstvo tek nakon pada Hunskog carstva.

Identifikacija precizne veze

- U ovom radu, prvenstveno smo se fokusirali na identifikaciju precizne prirode veza između Karpatskog basena i stepskih sarmatskih grupa – objasnio je dr Šuc i dodao:

- Međutim, jedno od najvažnijih pitanja koje ostaje bez odgovora tiče se identiteta lokalnih populacija. Kao što su naši podaci pokazali, poreklo Sarmata povezano sa stepama brzo je opadalo nakon njihove migracije na zapad. Ipak, i dalje nam nedostaje jasna genetska slika lokalnih grupa koje su se pomešale sa Sarmatima i doprinele ovom smanjenju njihovog stepskog porekla.

- Istorijski izvori ukazuju da su keltske i germanske grupe, kao i Dačani, verovatno grana drevnih Tračana, naseljavali Panonsku niziju u to vreme. Međutim, genetski podaci iz ovih grupa ostaju oskudni, sprečavajući nas da rekonstruišemo genetski pejzaž regiona pre dolaska Sarmata – rekao je istraživač i zaključio:

- Drugi važan pravac za buduća istraživanja trebalo bi da uključuje teritorije pod rimskom okupacijom, što bi moglo pružiti vredne uvide u interakcije preko rimskih limesa. Srećom, ova linija istraživanja je već u toku.

(Telegraf Nauka/Phys.org)