Sedmi pacijent „izlečen“ od HIV-a nakon transplantacije matičnih ćelija

Šezdesetogodišnji čovek u Nemačkoj je postao barem sedma osoba sa HIV-om koja je oslobođena tog virusa nakon transplantacije matičnih ćelija. Međutim, taj čovek, koji je bez virusa skoro šest godina, tek je druga osoba koja je dobila matične ćelije koje nisu otporne na taj virus, piše Nature.

Prva osoba koje je bila oslobođena HIV-a nakon transplantacije koštane srži radi tretiranja raka krvi bio je Timoti Rej Braun, poznat kao „berlinski pacijent“. Braun i nekoliko drugih primili su specijalne matične ćelije sa mutacijom u genu koji kodira receptor CCR5, pomoću kog većina HIV sojeva ulazi u imunske ćelije. Za većinu naučnika, ovi slučajevi su ukazivali da je CCR5 najbolja meta za lek protiv HIV-a.

Preporučujemo

Najnoviji slučaj – predstavljen ove nedelje u Minhenu na 25. međunarodnoj konferenciji o sidi – preokreće situaciju. Pacijent, nazvan „sledeći berlinski pacijent“, primio je matične ćelije od donora koji je imao samo jednu kopiju mutiranog gena, što znači da ćelije izražavaju CCR5, ali na nižem nivou nego obično.

Ovaj slučaj šalje jasnu poruku da se u pronalasku leka za HIV ne radi samo o CCR5, kažu stručnjaci za infekcije i imunitet.

Nalazi proširuju donorski fond za transplantaciju matičnih ćelija, što je rizična procedura ponuđena ljudima sa leukemijom, ali malo verovatna za primenu kod većine osoba sa HIV-om. Oko 1% ljudi evropskog porekla ima mutacije u obe kopije CCR5 gena, ali oko 10% ljudi tog porekla imaju jednu mutiranu kopiju.

Dati slučaj proširuje horizont mogućeg za tretiranje HIV-a, sa kojim živi oko 40 miliona ljudi širom sveta.

Šest godina bez HIV-a

„Sledećem berlinskom pacijentu“ je HIV dijagnostikovan 2009. Razvio je vrstu raka krvi i koštane srži poznatu kao akutna mijelocitna leukemija 2015. Lekari nisu mogli da pronađu odgovarajućeg donora matičnih ćelija sa mutacijama u obe kopije CCR5 gena. Međutim, pronašli su ženskog donora sa jednom mutiranom kopijom, slično pacijentu. Transplantacija matičnih ćelija obavljena je 2015.

Tretman raka je bio vrlo uspešan. U roku od mesec dana, pacijentove matične ćelije koštane srži zamenjene su donorskim. Pacijent je prestao da uzima antiretrovirusne lekove, koji suzbijaju HIV, 2018. I sad, skoro šest godina kasnije, istraživači ne mogu da pronađu dokaz o replikaciji HIV-a u pacijentu.

Smanjenje rezervoara

Prilikom ranijih pokušaja da se transplantiraju matične ćelije od donora sa regularnim CCR5 genima virus se ponovo pojavljivao nedeljama ili mesecima nakon što su ljudi sa HIV-om prestali sa antiretrovirusnom terapijom, kod svih osim jedne osobe.

Godine 2023, predstavljen je slučaj „ženevskog pacijenta“, koji je bio bez antiretrovirusne terapije 18 meseci. Ta osoba je i dalje bez virusa, oko 32 meseca kasnije.

Istraživači sad pokušavaju da otkriju zašto su te dve transplantacije bile uspešne, a ostale nisu.

Predloženo je nekoliko mehanizama. Prvo, antiretrovirusni tretman izaziva znatan pad količine virusa u telu. Hemoterapija pre transplantacije matičnih ćelija ubija mnoge imunske ćelije domaćina, gde se preostali HIV skriva. Tranplantirane donorske ćelije bi onda mogle označiti ostale ćelije domaćina kao strane i uništiti ih, zajedno sa bilo kojim virusom u njima.

Brza i potpuna zamena matičnih ćelija koštane srži domaćina ćelijama donora mogla bi takođe doprineti brzom istrebljenju. Ako možete da smanjite rezervoar dovoljno, možete da izlečite ljude, kažu naučnici.

Činjenica da su i „sledeći berlinski pacijent“ i njegov donor matičnih ćelija imali jednu kopiju CCR5 gena sa mutacijom možda je stvorila dodatnu barijeru za ulazak virusa u ćelije.

Ovaj slučaj ima implikacije i po terapije koje su trenutno u ranoj fazi kliničkih ispitivanja, a u kojima je receptor CCR5 izrezan iz ćelija pomoću tehnika genetskog modifikovanja kao što je CRISPR-Cas9. Čak i ako ove terapije ne stignu baš do svake ćelije, ipak mogu imati neki uticaj.

(Telegraf Nauka/Nature)