Tajna seoba naroda otkrivena analizom drevnog DNK: Na mnoga pitanja dosad nije bilo odgovora

Tajni talasi seoba naroda u Evropi 1. milenijuma otkriveni su zahvaljujući najpreciznijoj metodi analize porekla pomoću drevnog DNK. Ovo istraživanje migracija o kojima nema podataka u istorijskim izvorima pokazalo je, između ostalog, da su se ljudi selili iz Skandinavije na jug Evrope još u vreme gvozdenog doba, da su stigli do Britanije i pre anglo-saksonskih grupa, kao i da su se germanska plemena naseljavala na nordijske prostore i neposredno pre vikinškog doba.

Istraživači mogu da stvore sliku o kretanjima ljudi u prošlosti tako što posmatraju promene u njihovoj DNK, ali ovo postaje mnogo teže kada su istorijske grupe genetski vrlo slične.

U studiji objavljenoj u žurnalu Nature naučnici su opisali novi metod analize podataka nazvan Twigstats, koji omogućava preciznije merenje razlika između genetski sličnih grupa, što je dovelo do otkrića nepoznatih detalja seoba naroda u Evropi, navodi se u saopštenju Instituta Frensis Krik i Univerzitetskog koledža Londona (UCL).

Oni su primenili novu metodu na 1.556 evropskih genoma (kompletan set DNK neke osobe) ljudi iz 1. milenijuma nove ere, obuhvatajući gvozdeno doba, pad Rimskog carstva, rani srednji vek i Seobu naroda, kao i vikinško doba.

Germanski narodi idu na jug

Stanovnici Rimskog carstva opisivali su sukobe sa germanskim plemenima na granicama imperije. Koristeći novi metod, naučnici su otkrili talase ovih grupa kako migriraju na jug sa severa Nemačke ili Skandinavije već početkom 1. mileniuma, čime su dodali genetske dokaze istorijskim podacima.

Ovo poreklo pronađeno je u južnoj Nemačkoj, Italiji, Poljskoj, Slovačkoj i južnoj Britaniji, sa jednom osobom iz južne Evrope koja je imala 100 odsto poreklo iz Skandinavije.

Tim je pokazao da su se mnoge od ovih grupa na kraju mešale sa postojećim populacijama. Dve glavne zone migracije i mešanja odražavaju tri glavne grane germanskih jezika – jednu iz Skandinavije, drugu koja je izumrla i treću iz koje su nastali moderni nemački i engleski jezik.

U Jorku, u Britaniji, od 2. do 4. veka živeo je pojedinac, rimski vojnik ili gladijator, a kome je 25 odsto porekla iz Skandinavije gvozdenog doba. To pokazuje da su ljudi sa skandinavskim poreklom u Britaniji postojali i pre anglo-saksonskog i vikinškog doba nakon 5. veka.

Germanska selidba na sever

Tim je zatim koristio metodu da otkrije kasniji dodatni talas migracija na sever, u Skandinaviju, na kraju gvozdenog doba (300-800. godine) i neposredno pre vikinškog doba. Pokazali su da su mnogi pojedinci vikinškog doba širom južne Skandinavije imali poreklo iz Centralne Evrope.

Druga vrsta biomolekularne analize zuba pokazala je da su ljudi sahranjeni na ostrvu Oland u Švedskoj, koji su imali poreklo iz Centralne Evrope, odrasli lokalno, što ukazuje da ovaj severni priliv ljudi nije bio jedinstven događaj, već da je bila reč o trajnoj promeni u poreklu.

Postoje arheološki dokazi o čestim sukobima u Skandinaviji ovog perioda, a istraživači spekulišu da su ovi nemiri možda uticali na kretanje ljudi, ali dodaju da je potrebno više arheoloških, genetskih i ekoloških podataka da bi se osvetlilo zašto su se ljudi selili u i oko Skandinavije.

Širenje vikinga po Evropi

Istorijski gledano vikinško doba (oko 800-1050. godine) je vreme kada su skandinavski stanovnici pljačkali i naseljavali velike delove Evrope. Istraživanje je pokazalo da mnogi ljudi izvan Skandinavije u ovom periodu pokazuju mešavinu lokalnog i skandinavskog porekla, što podržavaju i poznati istorijski izvori. Na primer, tim je pronašao neke pojedince vikinškog doba na istoku (danas Ukrajina i Rusija) koji su imali poreklo iz današnje Švedske, i pojedince u Britaniji koji su imali poreklo iz današnje Danske.

U masovnim grobnicama vikinškog doba u Britaniji, ostaci muškaraca koji su nasilno umrli pokazali su genetske veze sa Skandinavijom, što ukazuje da su možda bili pogubljeni članovi vikinških pljačkaških grupa.

Dodavanje genetskih dokaza istorijskim izvorima

- Već imamo pouzdane statističke alate za poređenje genetike između grupa ljudi koji su genetski vrlo različiti, poput lovaca-sakupljača i ranih poljoprivrednika, ali robusne analize sitnijih populacionih promena, kao što su migracije koje otkrivamo u ovom radu, su do sada bile uglavnom skrivene – rekao je dr Leo Spajdel, prvi autor studije, bivši postdoktorand na UCL i Institutu Frensis Krik, a sada vođa grupe u RIKEN-u, Japan.

On dodaje da im je ova metoda omogućila da vide ono što ranije nije bilo moguće.

- Twigstats nam omogućava da vidimo migracije širom Evrope koje potiču sa severa Evrope u gvozdenom dobu, a zatim nazad u Skandinaviju pre vikinškog doba. Naša nova metoda može se primeniti na druge populacije širom sveta i nadamo se da će otkriti više nedostajućih delova slagalice – naglasio je dr Spajdel.

Dr Pontus Skoglund, vođa grupe Laboratorije za drevni genom u Institutu Frensis Krik i jedan od autora studije, dodao je da je cilj bio razvoj metoda analize podataka koja bi pružila oštriji pogled na sitnu genetsku istoriju.

- Odgovori na pitanja na koja do sada nije bilo moguće odgovoriti na dohvat su nam ruke, tako da sada moramo da povećamo zapis o drevnim sekvencama celog genoma – naglasio je on.

Reorganizacija ljudskog pejzaža zapadne Evroazije

- Istorijski izvori ukazuju da je migracija igrala određenu ulogu u masovnoj reorganizaciji ljudskog pejzaža zapadne Evroazije u drugoj polovini 1. milenijuma nove ere, koja je prvo stvorila obrise politički i kulturno prepoznatljive Evrope, ali priroda, obim i čak putanje kretanja su uvek bile žestoko osporavane. Twigstats otvara uzbudljivu mogućnost da konačno rešimo ova ključna pitanja – dodao je Piter Heder, profesor sa Kraljevskog koledža Londona i koautor studije.

Velika seoba naroda je burni period evropske istorije, kada je došlo do velikih migracija na kontinentu u kome su propadala stara i nastajala nova carstva. Smatra se da je počela prodorom Huna kroz Vrata naroda 375. godine, a da je završena pobedom nemačkog cara Otona I nad Mađarima 955.

(Telegraf Nauka/UCL/Crick.ac.uk)