Da li su klima-uređaji krivi što se razboljevamo? Evo šta kaže mikrobiolog, poruka je jasna i zabrinjavajuća

Klima-uređaji su iz raja izašli tokom ovih letnjih vrelih talasa. Održavaju prijatnu temperaturu i čine okruženje podnošljivijim čak i kada se živa popne skoro do 40. podeoka.

Međutim, mnogi se i plaše od ovih uređaja jer misle da se mogu razboleti zbog hladnog vazduha koji izbacuju.

- Neki ljudi izbegavaju korišćenje klima-uređaja bez obzira na to koliko je napolju vruće, iz straha da će se od njega razboleti. Iako ovo nekima može zvučati nategnuto, kao mikrobiolog mogu reći da taj strah nije potpuno neosnovan – napisala je za The Conversation Primrouz Fristoun, profesorka kliničke mikrobiologije na Univerzitetu u Lesteru.

Sindrom bolesne zgrade

- Ako klima-uređaj ne radi ispravno ili se ne održava pravilno, može postati kontaminiran infektivnim mikrobima. Ovo može pretvoriti vaš klima-uređaj u potencijalni izvor infekcija koje se prenose vazduhom, od obične prehlade do upale pluća – napisala je ona i dodala:

- Sindrom bolesne zgrade je opšti naziv za simptome koji se mogu razviti nakon dužeg boravka u klimatizovanim prostorima. Simptomi mogu uključivati glavobolje, vrtoglavicu, zapušen nos ili curenje iz nosa, uporan kašalj ili sviranje u grudima, iritaciju kože ili osip, probleme sa koncentracijom na poslu i umor. Ovo stanje se obično javlja kod ljudi koji rade u kancelarijskim okruženjima, ali se može desiti svakome ko provodi duže vreme u klimatizovanim zgradama, kao što su bolnice. Simptomi sindroma bolesne zgrade se pogoršavaju što duže boravite u određenoj zgradi, a ublažavaju se nakon što je napustite.

Studija iz Indije iz 2023, navela je dr Fristoun, uporedila je 200 zdravih odraslih osoba koje su radile najmanje šest do osam sati dnevno u klimatizovanoj kancelariji sa 200 zdravih odraslih osoba koje nisu radile u klimatizovanim uslovima. Grupa iz klimatizovanih prostora iskusila je više simptoma koji odgovaraju sindromu bolesne zgrade tokom dvogodišnjeg perioda studije – posebno učestale alergije. Važno je napomenuti da su klinički testovi pokazali da su oni koji su bili izloženi klimi imali lošiju funkciju pluća i češće su odsustvovali sa posla u poređenju sa grupom koja nije bila izložena klimi.

Iritacija respiratornog sistema

- Druge studije su potvrdile da radnici u klimatizovanim kancelarijama češće imaju sindrom bolesne zgrade od onih koji ne rade u takvom okruženju. Sumnja se da je jedan od uzroka sindroma bolesne zgrade neispravan rad klima-uređaja. Kada klima-uređaj ne radi kako treba, može u vazduh ispuštati alergene, hemikalije i mikroorganizme koje bi inače zadržao. Neispravni klima-uređaji takođe mogu ispuštati hemijska isparenja iz sredstava za čišćenje klime ili rashladnih tečnosti u vazduh zgrade. Hemikalije poput benzena, formaldehida i toluena su toksične i mogu iritirati respiratorni sistem. Loše održavani klima-uređaji takođe mogu biti stanište bakterijskih patogena koji mogu izazvati ozbiljne infekcije – napisala je dr Fristoun i dodala:

- Legionella pneumophila je bakterija koja uzrokuje legionarsku bolest – infekciju pluća koja se dobija udisanjem kapljica vode koje sadrže ove bakterije. One obično rastu u okruženjima bogatim vodom, kao što su đakuziji ili klima-uređaji. Infekcija legionelom se najčešće dobija na javnim mestima kao što su hoteli, bolnice ili kancelarije, gde su bakterije kontaminirale sistem za vodosnabdevanje. Simptomi legionarske bolesti su slični upali pluća i uključuju kašalj, kratak dah, nelagodnost u grudima, groznicu i opšte simptome slične gripu. Simptomi se obično pojavljuju između dva i 14 dana nakon izlaganja legioneli.

Infekcije legionelom mogu biti opasne po život i često zahtevaju hospitalizaciju, naglašava mikrobiološkinja. Oporavak može trajati nekoliko nedelja.

Gljivične i virusne infekcije

- Nakupljanje prašine i vlage unutar klima-uređaja takođe može stvoriti pogodne uslove za rast drugih infektivnih mikroba. Na primer, istraživanje bolničkih sistema klimatizacije je otkrilo da se gljivice kao što su Aspergillus, Penicillium, Cladosporium i vrste roda Rhizopus često nakupljaju u vlažnim delovima bolničkih ventilacionih sistema. Ove gljivične infekcije mogu biti ozbiljne kod osetljivih pacijenata, kao što su oni sa oslabljenim imunitetom, oni koji su imali transplantaciju organa ili su na dijalizi – kao i kod prevremeno rođenih beba. Na primer, Aspergillus uzrokuje upalu pluća, apscese pluća, mozga, jetre, slezine, bubrega i kože, a može inficirati i opekotine i rane – napisala je dr Fristoun i dodala:

- Simptomi gljivičnih infekcija su uglavnom respiratorni i uključuju uporno škripanje u grudima ili kašalj, groznicu, kratak dah, umor i neobjašnjiv gubitak težine. Virusne infekcije se takođe mogu dobiti preko klima-uređaja. Jedna studija slučaja otkrila je da su se deca u jednom kineskom vrtiću zarazila norovirusom iz klima-uređaja. To je kod 20 učenika izazvalo stomačni grip. Iako se norovirus obično prenosi bliskim kontaktom sa zaraženom osobom ili nakon dodirivanja kontaminirane površine, u ovom slučaju je neuobičajeno potvrđeno da se virus širio vazduhom – potičući iz klima-uređaja u toaletu jedne učionice. Prijavljeno je još nekoliko slučajeva širenja norovirusa na ovaj način.

Klima-uređaji i zaustavljanje virusa

Međutim, klima-uređaji takođe mogu pomoći u zaustavljanju širenja virusa koji se prenose vazduhom, naglašava Primrouz Fristoun. Istraživanja pokazuju, dodaje, da klima-uređaji koji se redovno održavaju i dezinfikuju mogu smanjiti nivoe uobičajenih virusa u cirkulaciji, uključujući i kovid-19.

- Još jedan razlog zbog kojeg klima može povećati rizik od infekcije je način na koji klima-uređaji kontrolišu nivo vlažnosti. To čini unutrašnji vazduh suvljim od spoljašnjeg. Provođenje dužeg vremena u okruženjima sa niskom vlažnošću može isušiti sluzokožu nosa i grla. To može uticati na njihovu sposobnost da spreče ulazak bakterija i gljivica u telo – i može vas učiniti podložnijim razvoju duboke infekcije sinusa. Klima-uređaji su dizajnirani da filtriraju zagađivače iz vazduha, spore gljivica, bakterije i viruse, sprečavajući ih da uđu u vazduh koji udišemo u zatvorenom prostoru. Ali ovaj zaštitni štit može biti narušen ako je filter sistema star ili prljav, ili ako se sistem ne čisti. Osiguravanje dobrog održavanja klime je ključno u prevenciji infekcija koje potiču od klima-uređaja – napisala je mikrobiološkinja.

(Telegraf Nauka/The Conversation)