Odbegli robovi toliko dobro sakrili naselje da još nije nađeno: Arheolozi kreću potragu s novom tehnologijom

Odbegli robovi toliko su dobro sakrili svoje naselje na ostrvu Sent Kroj da ono do danas nije nađeno. Ipak, arheolozi ponovo kreću u potragu i to koristeći novu tehnologiju.

„Već duže vreme, veliki broj [odbeglih robova] nastanio se na uzvišenju Maron u planinama prema zapadnom kraju ostrva [Sent Kroj]. ... Tamo su zaštićeni neprohodnim rastinjem i sopstvenom opreznošću.“

Preporučujemo

To su reči Kristijana Oldendorpa, danskog misionara koji je posetio karipsko ostrvo Sent Kroj 1767. Njegov izveštaj je jedan od retkih danskih istorijskih zapisa o Maronbergu, zajednici odbeglih robova, poznatih kao Maroni, piše za The Conversation Džastin Danavant, vanredni profesor antropologije Univerziteta Kalifornije u Los Anđelesu.

- Danska zapadnoindijska-gvinejska kompanija kupila je ostrvo Sent Kroj od Francuske i brzo proširila proizvodnju šećera i pamuka na ostrvu. To je takođe značilo proširenje populacije robova za žetvu unosnih plantaža. Ali Danci nikada nisu uspeli da u potpunosti kontrolišu ostrvo – ili porobljene. Do kraja 18. veka, skoro 1.400 ljudi – više od 10% porobljene populacije – uspešno je pobeglo iz zarobljeništva. Ali kuda su pobegli? Tek nedavno su istraživači počeli da rasvetljavaju ovu misteriju staru vekovima – napisao je Danavant i dodao:

- Kao arheolog specijalizovan za ropstvo i otpor, iskopavao sam plantaže u Americi i koristio geografske informacione sisteme za modeliranje maronskih ruta za bekstvo morem. Nedavno sam se okrenuo maronskim naseljima na kopnu, radeći sa timom arheologa na lociranju Maronberga.

Turistički obilazak

Naučnik navodi da je prvi put saznao za Maronberg na turističkom obilasku prirode ostrva Sent Kroj, koji je 2016. vodio lokalni aktivista i profesor Univerziteta Devičanskih ostrva Olasi Dejvis.

- U to vreme sam bio na ostrvu da bih iskopao plantažu šećera, projekat koji je mojim kolegama i meni pružio jedinstvenu perspektivu iskustva porobljenih u karipskom regionu pod danskom kontrolom. U avgustu 2025. decenijska kampanja Dejvisa za stvaranje zvaničnog svetilišta baštine radi zaštite Maronberga konačno je urodila plodom. Lokalna vlada je kupila 2.386 hektara zemlje koja će služiti kao Teritorijalni park Maron u Američkim Devičanskim ostrvima. Ali jedan problem ostaje: tek treba da pronađemo fizičke ostatke naselja – naveo je Danavant i dodao:

- Lociranje i očuvanje istorijskih artefakata i zgrada Maronberga moglo bi da pruži novi uvid u način života stanovnika i da da veći smisao svetilištu. Srećom, napredno kompjutersko modelovanje i mape visoke rezolucije pomažu nam da se približimo preciznom određivanju lokacije naselja.

Mnoga maronska naselja u Americi, objašnjava profesor antropologije, pokazala su se teškim za lociranje.

- To ima smisla kada uzmete u obzir da su se njihovi stanovnici pokušavali sakriti od kolonijalnih doseljenika. Da su Danci pronašli Maronberg, ili bi ubili njegove stanovnike ili bi ih prisilili nazad u ropstvo. Begunci su se obično naseljavali u oblastima koje su namerno bile teško dostupne, poput udaljenih močvarnih ili planinskih terena. Kuće i druga skloništa često su se sastojala od polustalnih struktura kako bi se Maroni mogli premeštati po potrebi kako bi izbegli otkrivanje. Granice Maronberga i veličina naselja duž severozapadnog planinskog venca ostaju nepoznate. Kolonijalne milicije su pokušavale povremene napade, ali istorijski zapisi navode da su se susretale sa surovim terenom, zamkama i kontraofanzivama. Danci nikada nisu uspeli da prodru u maronski logor.

- Nedavni pokušaji istraživača da lociraju Maronberg počeli su 2007. godine, sa opsežnijim mapiranjem geografskih informacionih sistema sprovedenim 2008. godine. Ovi digitalni, kompjuterski zasnovani geografski programi omogućavaju istraživačima da skladište niz geoloških podataka i modeluju prostorne obrasce na ogromnim terenima. Kombinujući istorijsku mapu sa mapom nadmorske visine niske rezolucije iz Geološkog zavoda SAD, arheolog Bo Ejstrud je kreirao prediktivni model za procenu verovatne lokacije maronskog naselja. Uzeo je u obzir nadmorsku visinu, nagib i kolonijalnu infrastrukturu kako bi identifikovao najudaljenija područja Sent Kroja sa najmanjom vidljivošću iz kolonijalnih vidokruga – napisao je Danavant i dodao:

- Sa arheolozima Stivenom Vernkeom iz Laboratorije za prostornu analizu Univerziteta Vanderbilt i Loren Kohat iz Laboratorije za geospacijalno modeliranje okoline Univerziteta Vintrop udružio sam se 2020. Zajedno smo razvili i vizualizovali dinamičniji model koristeći napredak u mapiranju od 2008. Počeli smo digitalizacijom dve najdetaljnije kolonijalne mape ostrva Sent Kroj – jednu iz 1750. i drugu iz 1799. godine. Ove mape, kreirane od strane danskih vojnih inženjera i geodeta, detaljno prikazuju širenje plantaža, puteva i naselja tokom vremena. Zatim, kako bismo napravili digitalni model elevacije terena ostrva, uključili smo podatke visoke rezolucije dobijene detekcijom svetlosti i rangiranjem, ili LIDAR-om, koje je prikupila Nacionalna okeanska i atmosferska administracija. Ova tehnologija nam omogućava da analiziramo neka od najskrivenijih, nepristupačnih područja na ostrvu. Pre 2013. godine, lidar je bio preskup za arheološka istraživanja. Ali danas je ugrađen u mnoge mobilne telefone.

Rad na terenu

Sledeći korak, naveo je, biće poseta ovim lokacijama i njihovo istraživanje u potrazi za dokazima o istorijskom naselju.

- Arheološka istraživanja na ovim lokacijama pomogla bi nam da saznamo više o Maronima koji su surov pejzaž pretvorili u svetilište slobode. Na kraju, identifikacija artefakata i istorijskih lokacija unutar novoosnovanog Teritorijalnog parka Maron na Američkim Devičanskim ostrvima pomogla bi nam da razvijemo edukativne ture i odamo počast maronskom nasleđu – zaključio je Danavant.

(Telegraf Nauka/The Conversation)