Zna se da su vikinzi stigli do Severne Amerike: Naučnike zanima da li su išli dalje od obala ovog kontinenta

Uobičajeni prikaz vikinga... Foto: Shutterstock/Nejron Photo

Za manje od 300 godina vikinzi su poharali i istražili teritorije na barem četiri kontinenta, šireći se od Skandinavije u svim pravcima. Ali dokle su ovi avanturisti stigli i zbog čega su išli tako daleko? To je pitanje koje već dugo muči istraživače prošlosti.

Veruje se da su u osnovi vikinških pohoda bili želja za sticanjem moći i bogatstva.

Preporučujemo

Navodna mapa vikinških putovanja nastala nakon vikinškog doba... Foto: akg-images / akg-images / Profimedia

- Vikinzi su bili veoma svesni dešavanja u Engleskoj i na evropskom kontinentu u pre-vikinškom i vikinškom periodu Bili su svesni bogatstva evropskih kraljevstava jer su dugo trgovali s njima. Potom, jednog dana su shvatili da više ne moraju da trguju, već da mogu da opljačkaju to bogatstvo - kaže Aleksandra Sanmark, profesorka srednjevekovne arheologije na Škotskom univerzitetu.

Kraljevstvo pirata

Inicijalno, organizovani u flote, mladi vikinzi (što je termin koji je predstavljao zanimanje, a ne etničku prirpadnost) u periodu između 793. i 1066. godine bi plovili iz Skandinavije tokom letnjih meseci u pljačkaške pohode i vraćali bi se u jesen sa plenom. Kako je vreme prolazilo, ovi osvajači su počeli da naseljavaju nove teritorije, postepeno dovodivši porodice kako bi formirali stalne naseobine koje bi bile tačke na važnim putnim pravcima.

Elen Nes, arheološkinja Muzeja istorije kulture u Oslu, kaže da su u pojedinim periodima vikinzi kontrolisali ogromne teritorije, ali da osim severnomorskog carstva kralja Knuta to nikada nije bilo „carstvo“, već kako ga arheolozi nazivaju, „kraljevstvo pirata“. Mnogi lokalni jarlovi (grofovi) i vojskovođe bi ponekad, kada je to bilo u zajedničkom interesu, formirali velike i organizovane vojske, a nekada bi radili u malim i nezavisnim grupama. To nije imalo nikakve veze sa nacionalnim ponosom, već samo sa ličnim bogatstvom i uticajem, piše Live science.

Najranije zapadne rute su ove odvažne ljude dovele do severnih obala Škotske gde bi lako nadvladali lokalno stanovništvo i formirali sopstvene naseobine. Odatle, dalje na zapad preko Hebridskih i Farskih ostrva bi stigli u skokovima do Islanda oko 870. godine.

Crtež iz 19. veka predstavlja dolazak vikinga u Severnu Ameriku i njihov sukob sa lokalnim stanovnicima... Foto: akg / North Wind Picture Archives / akg-images / Profimedia

Oko 1000. godine su se osmelili na još dalja putešestvija na zapad i stigli preko jugozapadnog Grenlanda čak do obala Njufaundlenda, danas teritorija Kanade. Ovo predstavlja put od 3.900 kilometara od Norveške. Ovakav poduhvat nam mnogo toga govori o vikinškim nautičarskim i navigacionim sposobnostima.

Međutim, iako su na teritoriji Severne Amerike, koju su nazvali Vinland, izgradili naselja, ona nisu dugo potrajala. To je najverovatnije zbog nepostojanja novih resursa koji su se mogli eksploatisali. Sve šta su našli tamo je postojalo u izobilju i u Skandinaviji te verovatno zbog toga nije bilo potrebe za naseljima i putovanjem tako daleko.

Na Grenlandu je situacija bila drugačija i Skandinavci su tamo našli morževe koji su predstavljali važan izvor skupocene slonovače i kože. Takođe, to je bila važna tačka ka putu na zapad, dok su naselja na Njufaundlendu postojala. Neka nova otkrića, objavljena u časopisu Antiquity iz aprila 2023. godine, pokazuju da su na Grenland prevožena drva za njihova naselja čak iz Amerike.

Širenje na istok je bilo potpuno drugačije. Severnjaci bi sa obala današnje Švedske prelazili Baltičko more i potom bi se rečnim putevima širili ka istoku i jugu, prolazeći kroz Kijev stižući do Konstantinopolja oko 900. godine i do Bagdada oko 1000. godine. Tamo su se susreli sa potpuno drugačijom civilizacijom. Vikinzi mora da su bili impresionirani jer bogatstvo i arhitektura ovih gradova, odevanje njihovih stanovnika kao i sveprisutna drevna istorija istoka nikoga ne bi ostavili ravnodušnim. Ovde se ni vikinzi nisu odlučivali za napade i pljačku već za trgovinu i razmenu dobara. Mnogi od njih su se nastanili u ovim metropolama svoga doba, a neki su bili neposredno u službi romejskog (viyantijskog) cara kao njegova telesna garda - čuvena varjaška garda.

U dodiru sa istokom mnogi vikinzi su iskoristili priliku i sticali veliki ugled i bogatstvo. Primera radi, jedan od vođa varjaške garde u vreme tri cara Aralt po povratku u Skandinaviju postao je kralj Norveške Harald III Strogi.

Prihvatanje hrišćanstva

Arheologija nam ne može dati tačan odgovor na to koliko daleko na istok su vikinzi stigli. Sve dok postoje naselja ili pisani izvori možemo relativno precizno pratiti kretanje Skandinavaca, ali kada toga nema možemo se oslanjati samo na arheološke nalaze onoga šta su vikinzi vratili u Skandinaviju. U Švedskoj je na primer otkrivena kineska svila, ali ne možemo biti sigurni odakle je donet ovaj materijal.

Credit: GpPhotoStudio / Alamy / Alamy / Profimedia

Profesorka Sanmark kaže da nema sumnje da su vikinzi imali kontakte sa Kinom i Indijom.

Daleko su manje poznati vikinški pohodi na jug. Ako se izuzmu napadi na Franačku, danas Francusku, gde su se naselili u današnjoj Normandiji, pljačkaški pohodi po Pirinejskom poluostrvu i napadi, a zatim i stvaranje normanske kraljevine na Siciliji, malo se zna o pohodima na severnu obalu Afrike početkom 11. veka. Najverovatnije da se vikinzi nisu upuštali u neke veće pohode ka centru kontinenta zbog teških uslova, nedostatka pristupačnih vodenih puteva i neverovatne barijere onog vremena, Sahare.

Vikinško doba se lagano završilo u 11. veku, verovatno zbog uspostavljana diplomatskih i političkih veza sa zemljama koje su ranije pljačkali i na koje bi se naseljavali, kao i zbog postepenog pokrštavanja i prelaska na hrišćanstvo, što je dovelo do promene ponašanja u društvenom i političkom smislu.

Tokom nepuna tri veka narodi sa severa su bili strah i trepet Evrope i svakako su ostavili značajan trag u istoriji srednjeg veka. Plovili su od istočnih obala severne Amerike sve do Bagdada, verovatno i dalje na istok. Koliko daleko na istok to će nam tek neka buduća istraživanja otkriti.

- U smislu rastojanja, naselja u Njufaundlendu su verovatno bila najdalja od matice. Međutim, kulturološki, putovanje do Bagdada je verovatno bilo još veće putovanje u nepoznato za vikinge - rekla je Nesova.

(Telegraf Nauka / Live science)