Novčić kralja Milutina iskopan u Bugarskoj: Da li je zbog ovakvog groša Dante srpskog vladara smestio u pakao?

Kralj Stefan Uroš II Milutin i kraljica Simonida Foto: Erich Lessing / akg-images / Profimedia

Arheolozi Regionalnog istorijskog muzeja Burgas proučavajući srednjovekovni bugarski grad Rusokastro otkrili su srebrni novčić srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina, objavljeno je na sajtu muzeja, a prenosi Arkeonews.

Preporučujemo

- Groš predstavlja Isusa Hrista na prednjoj strani, dok je na zadnjoj prikazan kralj zajedno sa Svetim Stefanom. Moneta je kopija venecijanskog groša (matapana) koji je bio najstabilnija valuta na Balkanu krajem 13. i početkom 14. veka zbog svoje težine i velike količine srebra. Međutim, na venecijanskom grošu su predstavljeni dužd u čije ime je moneta iskovana i Sveti Marko, pokrovitelj Venecije – navodi se u saopštenju bugarskog muzeja.

Kako podsećaju, kralj Milutin je vladar koji uspeo da značajno teritorijalno raširi Srbiju na račun Bugarske, ali i Vizantije.

- Proglašen je za sveca, a njegove mošti se nalaze u Crkvi Svete Nedelje u Sofiji, bugarskoj prestonici. Kralj Stefan Uroš II Milutin ženio se pet puta, a jedna od supruga bila mu je i bugarska princeza Ana Terter, ćerka burgarskog cara Đorđa I Tertera. Jedna od njegovih ćerki Ana Neda bila je prva supruga bugarskog cara Mihaila III Šišmana Asena. Za arheologe ovaj novčić je važan jer je prvi takav otkriven u Rusokastru. Daje širu sliku o dosad poznatoj cirkulaciji novca u gradu – navodi se u bugarskom saopštenju.

Preuzimanje vlasti u Deževu

Kralj Milutin, čije je puno vladarsko ime bilo Stefan Uroš II Milutin, rođen je oko 1253. godine. Bio je mlađi sin kralja Stefana Uroša I i njegove supruge Jelene Anžujske. Kada je njegov stariji brat i mladi kralj Dragutin 1276. svrgnuo s vlasti svog oca, odlučio se na deobu države – velike delove, uglavnom naseljene katoličkim stanovništvom poput Zete, dao je na upravu majci, a određenu oblast dobio je i Milutin. Samo nekoliko godina kasnije – na Saboru u Deževu 1282. pod nejasnim okolnostima i sa opravdanjem da je Dragutin pao s konja i slomio nogu, Milutin je postao novi srpski kralj. Državom je vladao do 1321. godine i za to vreme započeo je veliko jačanje vojske, značajno širenje na račun Vizantije, ali i Bugarske. Smatra se najmoćnijim vladarom iz dinastije Nemanjića posle cara Dušana.

- Bakarni i srebrni novac Nemanjići su počeli da kuju prvom polovinom 13. veka, pa su tako sačuvani primerci novca kralja Radoslava, mada su to bile male emisije. Za vreme kralja Uroša i njegovih sinova Dragutina i Milutina iskovane su velike količine srebrnog novca koji je po izgledu, težini i finoći srebra podsećao na mletački groš (matapan). Osamdesetih godina 13. veka srpski novac je rado prihvatan kao platežno sredstvo i izvan državnih granica, čak i u Veneciji, koja je zbog toga preduzimala mere da spreči njegov opticaj na svojoj teritoriji. Srpski srebrni novac nije dugo zadržao dobre osobine koje su ga izjednačavale sa mletačkim. Smanjivala mu se težina, finoća srebra se kolebara, pa je postepeno gubio konkurentnu sposobnost. U stranim izvorima srpska moneta nazivala se groš (grossus), obično uz pomen mesta kovanja (Brskovo, Rudnik) ili vidljivog obeležejna na novcu – zastava, mač ili krst. Pored groša, za srpsku monetu upotrebljavao se i naziv denarii, a u zemlji redovito dinar, što je bio njen zvaničan naziv. U početku su srpski dinari bili teški približno koliko i mletački matapan (2,178 grama), ali su kasnije kovani i lakši – navodi se u knjizi „Srbija u doba Nemanjića“ dr Miloša Blagojevića.

Problemi zbog srebrnjaka

Istoričar Stojan Novaković svojevremeno je opisao da je kada je Milutin zavladao Srbijom Mletačka republika počela da izdaje naredbe jednu za drugom „protiv tih dinara po mletačkom tipu skovanih“ zabranjujući naročito po Dalmaciji tečaj njihovim oštrim kaznama i zapovestima. Prva takva zapovest izdata je 3. maja, druga 29. oktobra 1282.

Zanimljivo je da je slavni pesnik Dante Aligijeri srpkog kralja (koga većina identifikuje kao Milutina, mada neki stručnjaci misle da je reč o Dragutinu) smestio u pakao, ali ga nije spomenuo u delu „Pakao“ svoje čuvene „Božanstvene komedije“ već u delu „Raj“ kada opisuje koga od hrišćanskih kraljeva tu neće sresti:

„… Pa opet progovori: ‚Do ovog kraljveskog konaka

nije dospeo niko ko nije verovao u Hrista,

pre i posle pošto ga na krstu razape rulja svakojaka.

Ali, vidiš: mnogi koji prizivaju ime Hrista

biće mnogo dalje od njega, sudnjeg dana,

od onog ko nije upoznao Hrista.

Šta će reći Persijanci vašim kraljevima

kada vide onu knjigu otvorenu

u kojoj se sve piše o njihovim zlodelima?

(…)

Tu će biti kralj Norveške i kralj Portugalije,

a sa njim onaj iz Raške koji je

loše upotrebio kalup iz Venecije!…‘“

(Telegraf Nauka)