Zlokobna "Kapija podzemlja" u Sibiru je sve veća i veća

Foto: NASA Earth / Zuma Press / Profimedia

"Kapija podzemnog sveta" je kolosalni, sve veći krater u sibirskom permafrostu. Zvanično se zove Batagaj (poznat i kao Batagajka) krater ili megaspust i nastao je kada se deo brda na visoravnima srušio 1970-ih godina. Međutim, krater je otkriven tek 1991. godine, kada su satelitski snimci otkrili zaobljenu liticu koja se uzdiže iznad ogromne depresije u zaleđenom pejzažu.

Batagaj krater je najveći "megaspust" na svetu, širine 990 metara (3.250 stopa) od 2023. godine. Litica na vrhu formacije, ili glavna litica, visoka je 55 metara.

Preporučujemo

Kada se otvorila, "kapija" je otkrila slojeve permafrosta koji su bili zamrznuti do 650.000 godina - najstariji permafrost u Sibiru i drugi najstariji na svetu, nakon reliktnog tla u kanadskom Jukonu, starom oko 740.000 godina. Nedavno su istraživači otkrili da se kapija širi godišnje za oko 1 milion kubnih metara, pri čemu depresija tone dublje u tlo i otkriva nove slojeve drevnog permafrosta.

Glavna litica "kapije" se povlači brzinom od 12 metara godišnje zbog otapanja permafrosta, ispuštajući ogromne količine leda i sedimenata u krater, prema studiji iz 2024. godine. Deo ovog materijala može ostati u krateru, ali sediment i led se takođe ispiraju u dolinu reke Batagaj na dalekom kraju kapije, primetili su istraživači u studiji.

Permafrost u ovom regionu je 80% led, što je verovatno razlog zbog kojeg se brdo uopšte urušilo, rekao je Tomas Opel, paleoklimatolog sa Instituta Alfred Vegener u Nemačkoj, koji je proučavao "kapiju podzemnog sveta", u razgovoru za Live Science.

Kapija se nalazi u pejzažu šuma ariša i breze koje su bile meta deforestacije od 1940-ih godina. Deforestacija je uzrokovala brzu eroziju površinskog sloja tla i otkrivanje permafrosta ispod, koji se - zbog svog ledenog sastava - topio brže nego što bi se topio da je bio bogatiji sedimentima. Značajno topljenje tokom narednih decenija prouzrokovalo je da se brdo raspadne i sruši, rekao je Opel.

Zamrznuta tla otkrivena duž glavne litice kapije pomažu istraživačima da sastave sliku o prošlim klimatskim uslovima. Vrlo je malo drevnih slojeva permafrosta u Sibiru koji su dostupni naučnicima, pa je Batagaj megaspust važna laboratorija za paleoklimatske istraživačke timove, rekao je Opel.

Kapija takođe pruža naučnicima uvid u drevni životinjski i biljni svet. Na primer, 2018. godine istraživači su pronašli netaknuto, 42.000 godina staro ždrebe pleistocenske konjske vrste (Equus caballus lenensis) koje je virilo iz glavne litice megaspusta. Stariji slojevi permafrosta možda ne sadrže tako dobro očuvane primerke, rekao je Opel, ali verovatno ima drevne DNK koju treba otkriti.

"Sigurno nas čeka još mnogo toga," rekao je Opel.

(Telegraf Nauka/Live Science)