Više od 30% dobitnika Nobelove nagrade za nauku u ovom veku su imigranti

Najčešće odredište budućih dobitnika Nobelove nagrade za fiziku, hemiju i medicinu od 2000. godine su Sjedinjene Američke Države, piše Nature.

Od 202 dobitnika Nobelove nagrade za fiziku, hemiju i medicinu u ovom veku, manje od 70% potiče iz zemlje u kojoj su živeli prilikom dobijanja nagrade. Preostala 63 laureata napustila su zemlju rođenja pre nego što su osvojili Nobelovu nagradu, ponekad prelazeći međunarodne granice više puta.

Preporučujemo

Među dobitnicima Nobelove nagrade koji su emigrirali u druge zemlje nalaze se dva od tri dobitnika nagrade za hemiju, proglašena u sredu. Ričard Robson je rođen u Ujedinjenom Kraljevstvu, ali sada živi u Australiji. Omar Jagi, sada žitelj SAD, postao prvi je dobitnik Nobelove nagrade za nauku koji je rođen u Jordanu. Dva od tri ovogodišnja dobitnika za fiziku takođe su imigranti: Mišel Devore je rođen u Francuskoj, a Džon Klark u Ujedinjenom Kraljevstvu, ali su obojica sad stanovnici Sjedinjenih Država.

Imigranti odavno igraju važnu ulogu na Nobelovoj sceni, uključujući čuvene naučnike poput Alberta Ajnštajna, koji se iz rodne Nemačke preselio u Švajcarsku (a kasnije u SAD) i Marije Kiri, koja je napustila rodnu Poljsku da bi radila u Francuskoj. To je zato što su najbolje naučne mogućnosti – najbolja obuka, oprema i istraživačke zajednice – rasute po celom svetu.

„Talent može biti rođen bilo gde, ali mogućnosti ne mogu“, kaže Ina Ganguli, ekonomistkinja sa Univerziteta Masačusets u Amherstu. „Mislim da je to razlog zašto vidimo tako mnogo pridošlih dobitnika Nobelove nagrade.“

Nova analiza je izvedena u trenutku kad međunarodni protok naučnika i studenata nailazi na sve veće prepreke. U Sjedinjenim Državama, na primer, velika smanjenja sredstava i stroža imigraciona pravila, koja je ove godine uvela administracija predsednika Donalda Trampa, prete „odlivom mozgova“. Takva ograničenja će usporiti stopu visokoinovativnih istraživanja, kaže Kerolajn Vagner sa Državnog univerziteta Ohaja.

U međuvremenu, Australija je ograničila broj studenata iz drugih zemalja koje njene institucije mogu da prime svake godine, a Japan je predložio smanjenje finansijske podrške za diplomirane studente iz drugih zemalja.

Uobičajeno odredište

Među onima koji su prelazili granice nalazi se Andrej Gejm, fizičar na Univerzitetu u Mančesteru, i dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 2010. Rođen u Rusiji, dok su mu roditelji Nemci, Gejm kaže da je tokom svoje istraživačke karijere radio u Rusiji, Danskoj, Ujedinjenom Kraljevstvu i Holandiji. „Ako ceo život ostaneš na jednom mestu, propustiš pola igre“.

Od 63 laureata koji su dobili nagradu nakon preseljenja iz zemlje rođenja, 41 je živeo u Sjedinjenim Državama kad im je dodeljena Nobelova nagrada. Nakon Drugog svetskog rata, SAD su postale globalni centar za nauku, kaže Ganguli. Istraživači iz svih zemalja su dolazili zbog znatnih stipendija i vrhunskih univerziteta.

„Ono što imamo u SAD je jedinstveno. To je odredište za najbolje studente i naučnike“, kaže Ganguli. Sledeće najpopularnije odredište bilo je Ujedinjeno Kraljevstvo, gde je živelo sedam dobitnika Nobelove nagrade koji su emigrirali do trenutka kada su dobili poziv iz Stokholma.

Međutim, Ujedinjeno Kraljevstvo se takođe suočilo sa odlaskom budućih dobitnika nagrade. Trinaest dobitnika Nobelove nagrade koji su tamo rođeni dobili su nagradu dok su živeli na drugim mestima, verovatno privučeni većim platama i prestižnijim pozicijama, kaže Vagner. Značajan broj budućih dobitnika Nobelove nagrade takođe je napustio Nemačku, sa šest dobitnika u emigraciji, kao i Japan, Francusku i Rusiju, sa po četiri dobitnika u emigraciji.

Među naučnim kategorijama Nobelovih nagrada, fizika ima najveći udeo dobitnika stranog porekla dosad u ovom veku – 37% . Odmah iza je hemija sa 33%, a medicina ima 23%. Fizika je verovatno na prvom mestu zbog zavisnosti od opreme, objašnjava Vagner. Skupi akceleratori čestica, reaktori, laseri, detektori i teleskopi – potrebni za vrhunska istraživanja u fizici – nalaze se uglavnom u nekoliko vodećih zemalja. Zbog toga će vrhunski istraživač verovatno otići tamo gde je oprema najbolja. Medicina nije toliko zavisna od opreme, pa je lakše ostati kod kuće.

Budućnost odnosa između imigracije i Nobelove nagrade je neizvesna. Australija, Kanada i Ujedinjeno Kraljevstvo su uveli ograničenja koja smanjuju broj stranih studenata na univerzitetima. Trampova administracija je ove godine već smanjila davanja namenjena naučnim istraživanjima za milijarde dolara. I nova politika SAD naplaćuje 100.000 dolara po zahtevu za H-1B vizu, koju neki istraživači poreklom iz inostranstva koriste za rad u SAD.

Istraživači iz inostranstva već preduzimaju korake da napuste SAD, dok su druge zemlje spremne da ih prime. Francuska, Južna Koreja i Kanada uspostavile su, na primer, programe za privlačenje istraživača iz SAD putem nagrada i stipendija. Evropski savet za istraživanje, koji finansira istraživanja u Evropskoj uniji, nudi čak dva miliona evra (2,3 miliona dolara) naučnicima koji premeste svoje laboratorije u EU, sa ciljem da pomognu onima koji odlaze iz Sjedinjenih Država.

Rezultat bi mogao biti masovni egzodus sličan talasu naučnika koji su pobegli iz Nemačke nakon Drugog svetskog rata i iz Rusije nakon raspada Sovjetskog Saveza 1991. godine, kaže Ganguli. To je veliki gubitak ljudskog kapitala i ljudi će otići u neku drugu zemlju, iako još nije jasno koja bi to zemlja mogla biti. Iako zemlje među kojima su Belgija i Francuska preduzimaju korake da privuku naučnike iz SAD, njihove plate verovatno nisu dovoljno visoke da ubede mnoge istraživače.

Vagner se slaže da je nemoguće znati gde bi sledeći nobelovski centar mogao biti, uveliko zbog mreže političkih, ekonomskih i društvenih faktora koji stvaraju prikladno istraživačko okruženje. „Pametni ljudi se raspršuju. Međutim, da li će uspeti ponovo da stvore tu vrstu magije?“, pita se ona.

Takođe je teško predvideti kad bi današnje promene u politici mogle dovesti do primetne promene na listi laureata. Naučnici dobijaju Nobelove nagrade u svim tačkama svojih karijera, a istraživači verovatno već rade na novim otkrićima koja će zaslužiti Nobelove nagrade. Puni efekti naučne promene će se verovatno osetiti tek na vrlo duge staze.

Zasad, Gejm apeluje na države da ne zatvaraju granice za nove talente. „Mobilnost koristi svima. Svaki došljak donosi sveže ideje, nove tehnike i drugačije načine gledanja na stare probleme. Zemlje koje podržavaju ovo mešanje ostaju uspešne“, kaže on.

(Telegraf Nauka/Nature)