Novi populacioni model identifikuje četiri faze širenja ljudi po Evropi

Foto: Nature Communications DOI: 10.1038/s41467-024-51349-y

Predmet modela su kretanja i gustine populacija u vremenu i prostoru tokom orinjačkog perioda (pre 43.000 do 32.000 godina) sa ciljem boljeg razumevanja kako su prvi anatomski moderni ljudi naselili Evropu, piše Phys.org.

Model otkriva četiri faze tog procesa. Prva faza pokazuje sporo širenje ljudskog naseljavanja od Levanta do Balkana, a zatim sledi druga faza – brza ekspanzija na zapadnu Evropu. Treću fazu obeležava opadanje ljudske populacije, a četvrta faza donosi regionalne poraste u gustini populacije i daljem napredovanju u ranije nenaseljene oblasti Velike Britanije i Iberijskog poluostrva.

Preporučujemo

Interdisciplinarna saradnja između klimatologa i arheologa omogućila je ispitivanje kako su klimatske promene uticale na širenje ljudske populacije kvantitativno. Rani anatomski moderni ljudi su živeli kao lovci-sakupljači vrlo duge periode.

Kad su počeli da se šire po Evropi, globalni klimatski uslovi su bili drugačiji nego danas. Preovlađujuću hladniju i suvlju klimu kasnog poslednjeg glacijalnog perioda prekidali su topliji interglacijalni periodi, sa nekim naglim promenama i nekim postepenim.

Razlozi ljudskog širenja u Evropu bili su verovatno raznovrsni, uključujući istraživački duh, evoluciju društvene strukture i napredak tehnologije.

Raniji numerički modeli dugoročnih širenja ljudskih populacija u kontinentalnim razmerama obično su se oslanjali na takozvane difuziono-reakcione formule – kombinaciju sporog, kontinuiranog širenja u svim pravcima podstaknutog konstantnim rastom populacije. Modeli bazirani na individualnoj ili grupnoj motivaciji za migraciju popularniji su u pogledu manjih razmera.

Noviji modeli uključuju podatke iz paleoklimatskih modela u svoje kalkulacije, ali se fokusiraju na neto primarnu produkciju – pokazatelj za količinu ugljen-dioksida u biljkama i životinjama kao meru raspoloživosti hrane i mobilnosti ljudi. Mana ovog pristupa je to što ne uzima u obzir dostupnost i raspoloživost tih izvora hrane, pošto je samo deo bio upotrebljiv za ljude.

Istraživači pretpostavljaju da je rano naseljavanje Evrope uključivalo veoma složene procese napredovanja, povlačenja, napuštanja i ponovnog naseljavanja, zavisno od klimatskih promena i sposobnosti ljudi za prilagođavanje.

Model „Naš put“ simulira širenje ljudske populacije u dva glavna koraka. Prvo se kombinuju klimatski i arheološki podaci radi modeliranja potencijala za ljudsku egzistenciju (HEP), a onda se modelira ljudska populaciona dinamika ograničena HEP-om.

HEP definiše mogućnost ljudske egzistencije pod klimatskim i ekološkim uslovima za datu kulturu uzimajući u obzir paleoklimatske podatke za poznate arheološke lokacije.

Mašinsko učenje konstruiše klimatska ograničenja za orinjačku kulturu, procenjujući kojim klimatskim uslovima su ljudi iz te kulture davali prednost. Istrenirani model zatim procenjuje prostorne i vremenske obrasce HEP-a pomoću podataka simuliranih takozvanim globalnim klimatskim modelom, kao i podataka o izotopima kiseonika iz grenlandskog leda.

Rezultati su pokazali da je prvu fazu – relativno sporo širenje na zapad od Levanta do Balkana (pre 45.000 do 43.000 godina) – sledila druga faza, brzo širenje u zapadnu Evropu (pre 43.250 do 41.000 godina). Iako je bilo kratkih zastoja, populacije homo sapijensa su onda brzo postigle procenjeni broj od 60.000 ljudi širom Evrope, na svim poznatim arheološkim lokacijama u tom periodu.

Treću fazu karakteriše opadanje ljudske populacije, i u smislu veličine i u smislu gustine, kao i zauzete površine (pre 41.000 do 39.000 godina). To se desilo zbog produženog perioda jake hladnoće koji je trajao skoro 3.000 godina – poznatog kao GS9/HE4 period. Međutim, ljudi su preživeli u klimatskim senkama velike topografije (npr. Alpa), koje su zauzeli u prethodnoj fazi.

U četvrtoj fazi, kad su se uslovi HEP-a ponovo popravili, populacija se brzo oporavila i dalje rasla, počev pre otprilike 38.000 godina. Regionalna povećanja u gustini populacije i dalja napredovanja u ranije nenaseljene oblasti Velike Britanije i Iberijskog poluostrva generalno su u skladu sa arheološkim svedočanstvima.

HEP mape pokazuju da su na kraju ovog procesa neki delovi ljudske populacije bili bolje prilagođeni na hladnije klimatske uslove, što im je omogućilo da pomere granice ranije naseljenih sredina.

Regionalna istraživanja teško mogu obuhvatiti sve faktore u pokušaju da rekonstruišu širenje ljudske populacije, uključujući njihovo sadejstvo u različitim razmerama i doprinos sveukupnim dugoročnim tendencijama. To je glavna prednost novog modela, kaže dr Izabel Šmit sa Odeljenja za preistorijsku arheologiju.

Istraživači će u daljem radu testirati osnovne pretpostavke novog modela, usredsređujući se na ulogu kulturne evolucije u procesu širenja ljudske populacije.

(Telegraf Nauka/Phys.org)