Najmodernija tehnika otkrila je drevne tajne u Amazonu

Ispod bujnog zelenila Amazonske prašume, gde se do juče verovalo da ljudska noga jedva da je kročila, otkriva se izgubljeni svet drevnih metropola, uređenih vrtova, ribnjaka i voćnjaka pažljivo negovanih kroz milenijume. Zahvaljujući najsavremenijoj tehnologiji – lidar mapiranju – naučnici danas rasvetljavaju sliku Amazonije koja još uvek nije dovoljno istražena, prenosi The Guardian.

Lidar (Light Detection and Ranging) funkcioniše tako što odašilje hiljade laserskih impulsa u sekundi ka zemlji, a zatim se meri vreme koje je potrebno da se odbijena svetlost vrati. Svaki zrak daje koordinate po x,y i z osama stvrajući na taj način oblak tačaka koji predstavlja izgled objekta. Na ovaj način se omogućavajući digitalno uklanjanje vegetacije kako bi se ispod otkrili oblici izgubljenih gradova. Ova tehnologija, već dokazana u istraživanju majanske civilizacije u Centralnoj Americi, u Amazoniji je otvorila potpuno novu arheološku epopeju.

Preporučujemo

Tim Vinisijusa Peripata iz Nacionalnog instituta za svemirska istraživanja Brazila prikupio je dokaze o više od 10.000 zemljanih građevina, poznatih kao earthworks, razasutih širom basena reke Amazon. Neki modeli ukazuju da ih može biti čak i 24.000.

Otkriveni su tragovi velikih urbanih središta koja su obuhvatala domove, trgove, široke puteve, logore sa palisadama i odbrambenim kanalima, ali i šume pretvorene u voćnjake, ribnjake, i sisteme za kompostiranje. Ove zajednice nisu samo preživljavale u divljini – one su je oblikovale, stvarajući prostor pogodan za život u harmoniji sa prirodom.

Jedan od najupečatljivijih primera dolazi iz Kuhikugua, na reci Šingu, gde su istraživanja antropologa Majkla Hekenbergera pokazala da su gradovi stari najmanje 1.500 godina imali infrastrukturu nalik modernim urbanim celinama. Centralni trg, rezidencija poglavice, putevi i pažljivo kontrolisane zelene površine govore o visokom stepenu društvene organizacije i planiranja.

Istraživanja iz Ljanos de Mojosa u Boliviji, objavljena 2022. godine, otkrila su piramidalne strukture visoke i do 21 metar, simetrične oblike, kanalizaciju i puteve koji se granaju poput sunčevih zraka. Ovi gradovi, stari do 1.400 godina, nisu bili izolovani – bili su deo umreženog sistema naselja koji su komunicirali i sarađivali.

U Ekvadoru, u dolini Upano, pronađen je najimpresivniji primer je uređena metropola stara 2.000 godina sa više od 6.000 zemljanih platformi, trgova i mrežom puteva koji povezuju čak 15 urbanih centara. Neki naučnici procenjuju da je tu živelo više desetina hiljada ljudi. Grad je imao jasno definisanu mrežu ulica, trgova i međusobno povezanih urbanih celina.sa sofisticiranom organizacijom saobraćaja i pristupa rekama.

Njihova veličina jeste impresivna, ali je još značajnije što su ove civilizacije svoje okruženje oblikovale pažljivo, bez narušavanja prirodne ravnoteže. Većina tla u Amazoniji, uprkos bujnoj vegetaciji, prirodno nije plodna — ali su drevni amazonski narodi to promenili. Kompostiranjem ostataka hrane, pepela i organskog otpada stvarali su tlo izuzetne plodnosti, poznato kao terra preta, ili „crna zemlja“.

Ova veštački obogaćena zemlja prostire se na oko 154.000 kvadratnih kilometara — gotovo dvostruko više od površine Irske. Otporna je na eroziju i dugo zadržava plodnost, što je omogućavalo uzgoj hrane za velike zajednice. Danas predstavlja model za savremene agroekološke tehnike, a mnoge kompanije proizvode slične prirodne ugljene materijale sa ciljem povećanja prinosa i očuvanja zemljišta.

Naučnici takođe naglašavaju da bogatstvo biodiverziteta u Amazoniji nije slučajan prirodni fenomen, već rezultat dugogodišnjeg ljudskog delovanja. Mnoge od najcenjenijih voćnih i lekovitih biljaka u šumi potiču od vrsta koje su drevni stanovnici pažljivo birali i uzgajali vekovima unazad. Šuma je, paradoksalno, više proizvod kulturne prakse nego netaknute prirode.

Krajem 2010-ih, kada su u Amazoniji buknuli razorni požari, brazilske vlasti su zatražile pomoć australijskih vatrogasaca, poznatih po iskustvu u borbi sa sušnim i požarnim uslovima. Ipak, najvažnije lekcije o upravljanju vatrom pronađene su u proučavanju drevnih arheoloških ostataka.

Ispostavilo se da su drevni stanovnici Amazonije, suočeni sa periodima ekstremne suše, poput one oko 1250. godine koja je bila najteža u poslednjih 5.000 godina, razvili sofisticirane sisteme za zaštitu od požara. Njihovi gradovi bili su okruženi pažljivo planiranim zaštitnim pojasevima, protivpožarnim koridorima i zelenim barijerama koje su sprečavale širenje vatre i čuvale šumske oblasti.

- Australijanci su rekli da bi danas uradili isto što su drevni Amazonski narodi radili pre milenijum i po - izjavio je Hekenberger.

Eduardo Neves sa Univerziteta u São Paolu ističe da rešenje nije u ponovnom vraćanju prošlim praksama, već u učenju i prilagođavanju dugogodišnjeg iskustva današnjim uslovima.

U svetlu savremenih izazova – klimatskih promena, gubitka biodiverziteta i degradacije zemljišta – Amazon više nije zamišljen kao netaknuta divljina, već kao kolevka ekološke mudrosti i socijalne kohezije. Njegova prošlost, doslovno iznikla iz zemlje, mogla bi biti ključ za budućnost održivog sveta.

(Telegraf Nauka / The Guardian)